Tết Hàn Thực 01/04/2018

Ngày Hàn Thực trong dân gian tâm niệm là ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch.Hàn (寒)  là lạnh, thực（食）là thức ăn. Trong ngày này người ta ăn những thức ăn lạnh, kiêng nấu nướng để tưởng nhớ đến tích chuyện kẻ trung thần Giới Tử Thôi thời Xuân Thu: “Đời Xuân Thu, vua Tấn Văn Công nước Tấn, gặp loạn phải bỏ nước lưu vong, nay trú nước Tề, mai trú nước Sở. Bấy giờ có một người hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi, theo vua giúp đỡ mưu kế. Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn, Giới Tử Thôi phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua. Vua ăn xong hỏi ra mới biết, đem lòng cám kích vô cùng. Giới Tử Thôi theo phò Tấn Văn Công trong mười chín năm trời, cùng nhau trải nếm bao nhiêu gian truân nguy hiểm. Về sau, Tấn Văn Công giành lại được ngôi báu trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công trong khi tòng vong, nhưng lại quên mất công lao của Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình làm được việc gì, cũng là cái nghĩa vụ của mình, chớ không có công lao gì đáng nói. Vì vậy về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơnở ẩn. Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm. Giới Tử Thôi không chịu rời Điền Sơn ra lĩnh thưởng, Tấn Văn Công hạ lệnh đốt rừng, ý muốn thúc ép Giới Tử Thôi phải ra, nhưng ông nhất định không chịu tuân mệnh, rốt cục cả hai mẹ con ông đều chết cháy. Vua thương xót, lập miếu thờ và hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa ba ngày, chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn để tưởng niệm (khoảng từ mồng 3 tháng 3 đến mồng 5 tháng 3 Âm lịch hàng năm)”.

Theo học giả Toan Ánh thì “Người Việt ta nhiếm theo phong tục của người Tàu cũng ăn tết Hàn Thực, một phần để nhớ tới lòng trung nghĩa của Giới Tử Thôi, một phần cũng là dịp thờ cúng gia tiên. Ta ăn tết Hàn Thực, nhưng ta không kiêng lửa, ta cũng không ăn đồ lạnh. Ta có làm bánh trôi, bánh chau cũng nhưng không phải làm từ trước như người Trung Hoa”. Điều này hoàn toàn đúng tục cúng tổ tiên bánh trôi, bánh chay của Việt Nam khác hẳn với người Trung Quốc. Thứ nhất người Trung Quốc có 1 loại bánh tương tự như bánh trôi, bánh chay của người Việt gọi là “thang viên” hoặc “phù nguyên tử” (汤团·浮元子) và ăn nó vào tết nguyên tiêu (15/1 âm). Thứ hai tết Hàn Thực ở ta đã bị Việt Hóa rất nhiều. Vì quan trọng việc thờ cúng tổ tiên hơn là tưởng nhớ Giới Tử Thôi nên người Việt còn làm rất nhiều những món khác để dâng cúng lên tổ tiên. Thêm vào nữa lễ Hàn Thực tổ chức vào dịp tháng 3 trong tiết Thanh Minh, nhà nhà người người đi tảo mộ. Thế nên lễ Hàn Thực ở Việt Nam bị biến đổi trở thành một dịp cúng tế tổ tiên.

#HoiQuanDiSan